TBMM Etraf Kurulunda kabul edilen Türkiye’nin ilk “İklim Kanunu Teklifi”ne nazaran, Emisyon Ticaret Sistemine (ETS) ait tarz ve temellere, yasaklara yahut sınırlamalara alışılmamış olarak, sera gazı emisyonlarının takibine ait mevzuat kapsamında doğrulanmış sera gazı emisyon raporunun vaktinde sunulmaması durumunda, süreç kayıt sistemindeki hesaplarda yer alan tahsisatlar üzerinden teslim yükümlülüğünün ifası dışında süreç yapılması engellenecek.

Doğrulanmış sera gazı emisyon raporunun sunulmasıyla hesaplardaki mani kaldırılacak. Raporun sunulması ile hesaplardaki pürüzün kaldırılması, idari para cezasının uygulanmasına pürüz teşkil etmeyecek.

10 MİLYON TÜRK LİRASINA KADAR CEZA

ETS kapsamına dahil olan işletmelerden sera gazı emisyon müsaadesi almadan faaliyet gösteren yahut mühleti biten yahut iptal edilen sera gazı emisyon müsaadesi ile faaliyetlerine devam edenlerden, doğrulanmış yıllık sera gazı emisyon raporu bulunan işletmelere, İklim Değişikliği Başkanlığına son 5 yıl içerisinde sunulan en yüksek emisyon pahasına sahip raporda yer alan her bir ton karbondioksit muadili emisyon ölçüsü başına 5 Türk lirası, doğrulanmış yıllık sera gazı emisyon raporu bulunmayan işletmelere ise 1 milyon Türk lirasından 10 milyon Türk lirasına kadar idari para cezası verilecek.

Doğrulanmış sera gazı emisyon raporu bulunmayan işletmelere uygulanacak cezalarda kesim ve kapasite olarak doğrulanmış sera gazı emisyon raporu bulunan muadil işletmelere nazaran kıymetlendirme yapılması temel olacak. Bunun hangi hallerde ve hangi kapasitedeki tesise uygulanacağına ait ölçü ve asıllar, İklim Değişikliği Başkanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenecek.

ETS’ye ait müddeti içerisinde yükümlü olunan ölçüde tahsisat tesliminde bulunmayanlara, teslim edilmeyen her bir tahsisat için doğrulanmış sera gazı emisyon raporunun ilişkin olduğu yılın son 3 ayına ilişkin birincil piyasa yüklü ortalama tahsisat fiyatı ile son 3 ayına ilişkin ikincil piyasa yüklü ortalama tahsisat fiyatının yüksek olanının 2 katı karşılığına denk gelecek formda idari para cezası uygulanacak.

ETS kapsamındaki tahsisatlarını teslim etme yükümlülüklerini her yıl için en az yüzde 80 kadarını müddeti içinde 3 yıl üst üste yerine getirmeyen işletmelerin sera gazı emisyon müsaadesi iptal edilecek ve yeni sera gazı emisyon müsaadesi 3 aydan 6 aya kadar verilmeyecek.

Projelerini, İklim Değişikliği Başkanlığınca belirlenen müddette karbon kredisi kayıt sistemine kayıt ettirmeyen proje sahiplerine 120 bin Türk lirası idari para cezası verilecek. İdari para cezası projenin kayıt yükümlülüğünü ortadan kaldırmayacak.

Düzenlemede öngörülen bilgi, doküman ve data verme yükümlülüğünü yerine getirmeyen, aldatıcı beyanda bulunan gerçek bireylere ve özel hukuk hukuksal bireylerine 170 bin Türk lirası idari para cezası verilecek.

Bu düzenlemeye tabi faaliyetler kapsamında, elektrik piyasası mevzuatının ilgili unsurlarının ihlali halinde Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından idari yaptırım uygulanacak. Bu kararın uygulanmasında Türk Ceza Kanunu ile öbür kanunların fiilin kabahat oluşturması haline ait kararları gizli kalacak.

İDARİ PARA CEZASI ÖLÇÜSÜ 50 MİLYON LİRAYI GEÇEMEYECEK

Teklifte belirtilen idari para cezaları, bu cezaların verilmesini gerektiren fiillerin kelam konusu cezaların ilgilisine bildirim edildiği tarihten itibaren 3 yıl içinde birinci tekrarında bir kat, ikinci ve müteakip tekrarında 2 kat artırılarak verilecek.

Bu düzenleme ve yönetmeliklere alışılmamış davrananlara kelam konusu ters faaliyeti düzeltmek için Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca bir kereye mahsus olmak üzere ve bir yılı aşmamak şartıyla müddet verilebilecek. Verilen müddet sonunda terslik düzeltilmezse faaliyet, karşıtlık düzeltilene kadar Bakanlıkça kısmen yahut büsbütün durdurulacak. Mühlet verilmesi ve faaliyetin durdurulması, kanun teklifinde öngörülen idari para cezalarının uygulanmasına mahzur teşkil etmeyecek.

Kanun teklifi kapsamında her bir fiil için uygulanacak idari para cezası ölçüsü 50 milyon Türk lirasını geçemeyecek.

Elektrik Piyasası Kanunu kararları gizli kalmak kaydıyla bu düzenlemede yer alan yükümlülüklerin yerine getirilmemesinden kaynaklı olarak idari yaptırıma bağlanan fiillere ait denetleme yetkisi İklim Değişikliği Başkanlığına ilişkin olacak.

Yerinde inceleme ve kontrol yapılması gereken durumlarda, gerekli görülmesi halinde denetleme, İklim Değişikliği Başkanlığının ilgili birimleri ile iş birliği içerisinde Başkanlık ismine Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı taşra teşkilatı tarafından yerine getirilecek.

Teklifte, İklim Değişikliği Başkanlığınca gerçekleştirilecek kontrollerde, kontrol elemanlarının düşünce yaşamaması için gerekli kolaylığın sağlanması ve gerekli bilgi ve evrakların verilmesinin zarurî olduğu karar altına alınıyor.

Düzenlemede öngörülen idari yaptırım kararlarını verme yetkisi İklim Değişikliği Başkanlığına ait olacak.

BAŞKANLIĞA, ÇEVRE KANUNU KARARLARI İÇİN DENETLEME YETKİSİ

İdari yaptırımların uygulanmasını gerektiren fiillerle ilgili olarak İklim Değişikliği Başkanlığı nitelikleri ve kapsamı yönetmelikle belirlenerek yetkilendirilen kontrol elemanlarınca bir tutanak tanzim edilecek. Başkanlık, tutanağı kıymetlendirerek gerekli idari yaptırım kararını verecek.

İdari yaptırım kararı, İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından ilgiliye bildirim edilecek. İdari yaptırım kararları hakkında idari yargıda Başkanlığa karşı dava açılabilecek. Dava açılması, idarece verilen cezanın tahsilini durdurmayacak. İdari para cezalarının tahsil usulü hakkında Kabahatler Kanunu kararları uygulanacak.

Kanunda bilakis karar bulunmadıkça, bu düzenlemenin uygulanmasına ait adap ve temeller İklim Değişikliği Başkanlığınca belirlenecek.

Bu düzenlemede karar bulunmayan hallerde, Etraf Kanunu’nun, Kabahatler Kanunu’nun, Elektrik Piyasası Kanunu’nun ve başka kanunların ilgili kararları niteliğine uygun düştüğü ölçüde uygulanacak.

Kanun teklifi ile İklim Değişikliği Başkanlığının vazife tanımlamalarında yer alan konulara ait mükerrerlik olmaması ve Başkanlığa gerektiğinde yetki periyodu yapılabilmesi için Etraf Kanunu’nda düzenleme yapılıyor.

Buna nazaran, İklim Değişikliği Başkanlığına, Çevre Kanunu kararlarına uyulup uyulmadığını denetleme yetkisi veriliyor.

Teklifle, sera gazı emisyonlarının takibine ait yasaklara yahut sınırlamalara ters hareket edenlere verilen idari para cezalarını belirleyen Etraf Kanunu’ndaki karar yürürlükten kaldırılıyor.

ELEKTRİK PİYASASI KANUNU’NA YENİ KARAR EKLENİYOR

Kanun teklifinde, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun Teşkilat ve Vazifeleri Hakkında Kanun’da da değişikliğe gidiliyor.

Buna nazaran, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK), Emisyon Ticaret Sistemine ait olarak Elektrik Piyasası Kanunu ve öteki kanunlarla Enerji Piyasası Düzenleme Kurumuna verilen misyonları yerine getirmek ve yetkileri kullanmakla misyonlu olacak.

Teklifle, Elektrik Piyasası Kanunu’na yeni karar ekleniyor. Buna nazaran, EPİAŞ tarafından işletilen yahut mali uzlaştırması gerçekleştirilen Emisyon Ticaret Sistemi piyasası da dahil tüm piyasalara ve ikili mutabakatlara ait olarak piyasa bozucu davranışta bulunulduğunun yahut bu tıp bozucu tesirlere yol açabilecek teşebbüslerin saptanması halinde, ihlalin tartısına nazaran, EPDK tarafından gerçek bireylere 2 milyon Türk lirasına, hukuksal şahıslara ise 20 milyon Türk lirasına kadar idari para cezası verilecek.

Ancak bu fiilin işlenmesi suretiyle bir menfaat temin edilmesi yahut ziyana sebebiyet verilmesi halinde verilecek idari para cezasının meblağı, bu menfaat yahut zararın 2 katından az olamayacak.

Piyasa bozucu davranış çeşitleri ile piyasa bozucu davranışların önlenmesi maksadıyla ilgililer hakkında piyasada faaliyet gösterme yetkilerini, süreksiz olarak kısmen yahut büsbütün durdurmak dahil, piyasanın faal ve sağlıklı işleyişini temin için gerekli her türlü önlemin alınmasına ve uygulanmasına ait yöntem ve temeller ile idari para cezası fiyatının tespitinde dikkate alınacak konular, Sermaye Piyasası Şurasının görüşü alınarak EPDK tarafından yönetmelikle düzenlenecek.

ETS büsbütün uygulanmaya başlanmadan evvel pilot periyot uygulaması yapılacak. Pilot uygulama devrinin kapsamı, müddeti ve uygulamaya ait yol ve temeller ilgili kurum, kuruluş ve sivil toplum kuruluşlarının görüşü alınarak Karbon Piyasası Kurulunca belirlenecek. Pilot uygulama periyodunda, düzenlemede belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmemesi sebebiyle tesis edilen idari para cezaları yüzde 80 oranında indirilmek suretiyle uygulanacak.

Düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 yıl içinde ETS kapsamı dahilinde yer alacak işletmeler sera gazı emisyon müsaadesi almak zorunda olacak. Üç yıllık müddet içerisinde işletmelerin, ETS kapsamında faaliyetlerine devam edebilmeleri için bir defaya mahsus olmak üzere sera gazı emisyon müsaadelerinin olduğu kabul edilecek. Gerekli görüldüğü takdirde Karbon Piyasası Kurulu kararı doğrultusunda İklim Değişikliği Başkanlığı, bu fıkrada yer alan süreyi, bitim tarihlerinden itibaren 2 yıla kadar uzatmaya yetkili olacak.

Projelerini, İklim Değişikliği Başkanlığınca belirlenen müddette karbon kredisi kayıt sistemine kayıt ettirmeyen proje sahiplerine 120 bin Türk lirası idari para cezası verilmesine ait karar, Başkanlıkça belirlenen mühletin resmi internet sitesinde duyurulmasıyla uygulanmaya başlayacak.

Kanun teklifinde belirtilen mevzuata ve planlama araçlarına ait hazırlama ve uyarlama yükümlülükleri ilgili kurum ve kuruluşlarca en geç 31 Aralık 2027 tarihine kadar yerine getirilecek. Cumhurbaşkanı, bu süreyi bir yıla kadar uzatmaya yetkili olacak.

Yerel iklim değişikliği hareket planları, en geç 31 Aralık 2027 tarihine kadar hazırlanacak. Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, bu süreyi, bir yıla kadar uzatmaya yetkili olacak.

KANUN TEKLİFİNDE DEĞİŞİKLİK ÖNERGELERİ

CHP’nin, Paris İklim Mutabakatı’nda yer alan 2053’e kadar sıfır emisyon taahhüdünün yerine getirilmesi için emisyon salımının düşürülmesi maksadıyla kanun teklifinde “Emisyon Ticaret Sistemi” tarifinin yer aldığı fıkraya “net sıfır emisyon maksadına uygun” ibaresinin eklenmesine ait değişiklik önergesi kabul edildi.

Kabul edilen önergeye nazaran, Emisyon Ticaret Sistemi’nin tarifi “Sera gazı emisyonlarına, net sıfır emisyon gayesine uygun bir üst hudut belirlenmesi prensibine dayalı olarak çalışan ve tahsisatların alınıp satılması suretiyle sera gazı emisyonu azaltımını teşvik eden ulusal ve milletlerarası piyasa temelli mekanizma” halinde tekrar düzenlendi.

Öte yandan CHP’nin kabul edilen bir öteki önergesine nazaran, mahallî iklim değişikliği hareket planları, sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine ahenk hedefiyle adil geçiş gereklilikleri gözetilerek her ilin bütüncül bir planı olacak biçimde vali uyumunda, büyükşehirlerde büyükşehir belediyesi, öbür vilayetlerde il belediyesi ve vilayet özel yönetimi tarafından birlikte, ilgili kurum ve kuruluşların iştirakiyle hazırlanacak yahut hazırlatılacak ve karara bağlanmak üzere Vilayet İklim Değişikliği Uyum Şurasına sunulacak.