Kurucuları ortasında olduğu Gelecek Partisi’nden, 8. Olağan Büyük Kongresi’nde AK Parti geçen Antalya Milletvekili Anayasa Hukukçusu Serap Yazıcı Özbudun’un, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne yönelik tenkitleri tekrar gündeme geliyor.

19 Ocak 2023 tarihinde bir haber sitesine “3. kere Cumhurbaşkanı seçilmesi Hukuk dışı yollar yerine, 24 milletvekili transfer etmeleri evladır” diye açıklamalar yapan Yazıcı Özbudun, partisinden istifasının üzerinden 24 saat geçmeden, AK Parti’ye transfer kervanına katılan birinci grup ortasında yer aldı.
***
2022 yılında “Cumhurbaşkanlığı Hükümet sistemi, Türkiye’yi bir felakete sürüklemiştir” diyen Özbudun, Anayasa hakkında eleştirel görüşlerinin bilinerek AK Parti’den üyelik daveti aldığını söylüyor.
Dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından referanduma götürülen 2010 Anayasası oylamasında “yetmez ancak evet” diyenler ortasında yer alan Yazıcı Özbudun, transferiyle ilgili tenkitlere Serbesiyet’e verdiği röportajda şu karşılığı veriyor:
“Cumhurbaşkanımızla bir görüşme yaptım. Bu görüşmeden çok etkilendim. Bana çok inanç verdi.”
***
Yeni Anayasa hazırlama sürecinin başlama vuruşu olarak değerlendirebileceğimiz AK Parti Büyük Kongresi sonrasında oluşması beklenen bahisler ortasında kaynayıp gitmemesi için, Yazıcı Özbudun’un “ev ödevini” merceğe alma gereği duyuyorum.
***
Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin 11 Mayıs 2011 tarihinde İstanbul’da imzaya açtığı ve “İstanbul Sözleşmesi” olarak bilinen, “Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Uğraşa Ait Avrupa Kurulu Sözleşmesi”, TBMM’de kabul edilerek 2014 yılında yürürlüğe girmişti.
20 Mart 2021 gece yarısı saat 02.30’da Resmi Gazetesi’nde yayımlanan “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi” yle duyurulan İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararı, kamuoyunda ve milletlerarası etraflarda şok tesiri yarattı.
***
Aynı günün öğlen saatlerinde 77 ilin barosu ve Türkiye Barolar Birliği Bayan Hukuku Kurulu (TÜBAKKOM), ortak bir metin yayınlayarak çekilme kararının hukuka muhalif olduğunu ve mukavelenin hala yürürlükte olduğunu açıkladı.

Çekilme kararına Avrupa Bayan Lobisi, IWRAW AP (Uluslararası Bayan Hakları Hareket İzleme), WAVE (Avrupa Şiddete Karşı Bayanlar Ağı) başta olmak üzere memleketler arası bayan örgütleri ile milletlerarası kurum ve kuruluşlardan yansılar geldi.

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Kurulu tarafından da “altın standart” olarak tanımlanan İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmeye itiraz eden Türkiye’deki bayanlarla dayanışma iletileri paylaşıldı.
***
Toplumun çeşitli kısımlarından temsilciler, ilgili Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ni Danıştay’a götürdüler.
Danıştay 10’uncu Dairesi, önüne gelen 200’ü aşkın davanın temelden incelemelerine kademeli olarak Nisan 2022’de başladı.

İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararına karşı açılan davalardan 10’nunun (29 Ekim Bayanları Derneği, Şenal Sarıhan, Ankara Barosu, Diyarbakır Barosu, Tekirdağ Barosu, Erzurum Barosu, Gaziantep Barosu, Serap Yazıcı, Gelecek Partisi Bayan Kolları ve Sıhhat ve Toplumsal Hizmet İşçileri Sendikası) birinci duruşması 28 Nisan 2021’de Danıştay’da görüldü.
***
Yaklaşık 750 kişinin izlediği duruşma, Danıştay tarihinin en kalabalık duruşması olarak tarihe geçti. Yaklaşık 6 saat süren duruşmanın sonunda Danıştay; tüm evraklarda, kontrattan çekilme kararının hukuka alışılmamış olduğu ve bu nedenle iptali gerektiği tarafında mütalaa verdi.

Açılan öteki davaların bir kısmının duruşmalarının görülmesine 7, 14 ve 23 Haziran 2022’de yapılan duruşmalarla devam edildi.

Ve 19 Temmuz 2022’de Danıştay 10’uncu Dairesi, İstanbul Mukavelesi’nin feshine ait Cumhurbaşkanlığı kararının iptal istemini, 5 üyeden 2’sinin karşı 3 oyuyla reddetti.
***
Serap Yazıcı Özbudun ilerleyen yıllarda da İstanbul Sözleşmesi’nin “feshinin iptali” savunmasını sürdürdü.

Gelecek Partisi’nin Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu’nun sözlerini 7 Mayıs 2023 tarihli X hesabında paylaşarak, “İstanbul Sözleşmesi’nin hazırlanmasını ve bu mukavelenin İstanbul’da akdedilerek bu isimle anılmasını Dış İşleri Bakanlığı döneminde Sn. Ahmet Davutoğlu sağlamıştır. Davutoğlu yanlışsız söylüyor. Bizim tek mukavelemiz kadınlarladır.” bildirisi verdi.
***
Av. Seren Yıldız Öztürk’ün kendisi ile yaptığı röportajda, Meclis kararı ile onaylanan İstanbul Kontratı hakkında; “Türkiye Cumhuriyeti Bakımından Feshedilmesi Hakkında 3718 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı” nı, Anayasa’nın “yetkide ve metotta paralellik” unsuruna alışılmamış olarak kıymetlendirdi.
Şöyle devam etti:

“15 Temmuz 2016 sonrası getirilen 9 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 3’üncü fıkrasının geçerli olması, Anayasamızı yırtıp çöpe atmakla eş manalıdır. Gönül rahatlığı ile Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi anayasaya karşıttır diyebiliriz.”
Söz konusu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ni “Hukuk aleminde hiç doğmamış kabul edilir. Yokluk ile malul” olarak yorumlayan Yazıcı Özbudun, alınan fesih kararı hakkında da “fonksiyon gaspı” nitelemesi yaptı.
***
“Eğer imtihanda öğrencilerime “Cumhurbaşkanı Kararnamesi ile TBMM’nin oyaladığı karar iptal edilebilir mi? diye sorsaydım, ‘Evet’ diyene ‘Sıfır’ verirdim.” diyen Yazıcı Özbudun’un, sıklıkla atıf yaptığı Prof.Dr. Kemal Gözler’in “Anayasa, m.90/1 kapsamında olan, yani onaylanmaları için TBMM tarafından kanunla uygun bulunması gereken milletlerarası andlaşmalar” için yaptığı kıymetlendirme şöyle:
“Uluslararası mukaveleleri fesih yetkisi, sıradan bir yetki değildir. Cumhurbaşkanının bu formda bir Avrupa Kurulu kontratı olan İstanbul Kontratını feshedebileceği kabul edilirse, yarın Cumhurbaşkanının öbür bir Avrupa Kurulu kontratı olan Avrupa İnsan Hakları Mukavelesini de feshedebileceği neden kabul edilmesin? Böylelikle iktidar, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinden de kurtulmuş olur. Milletlerarası kontratları Cumhurbaşkanı kararıyla feshetme yolu bir defa açıldığında bu yolun nereye kadar uzanacağını kimse söyleyemez.”
***
Bir mümkünlük olarak, yarın öbür gün İstanbul Sözleşmesi’nin TBMM’ye gelmesi halinde, “Meclis’in bu istikamette (fesih) kanun çıkarmasını da temenni etmiyoruz” diyerek geleceğe dair bağlayıcı bir yorum da lisana getiriyor.
2009 yılında Bilgi Üniversitesi’nde “Demokratikleşme Sürecinde Türkiye” ve “Yeni Bir Anayasa Hazırlığı ve Türkiye: Seçkincilikten Toplum Sözleşmesine” başlıklı çalışmalarıyla profesörlüğe atanan Yazıcı Özbudun’un, AK Parti’nin yeni Anayasa hazırlık sürecinde takınacağı tavır merak konusu olmayı hak ediyor.
***
18-19 Şubat 2025 tarihlerinde düzenlenen 4. İzmir Bayan ve İktisat Kongresi’nin açılış konuşmacılarından İzmir Ticaret Odası Yönetim Kurulu Lideri Mahmut Özgener’in şu kelamını alıntılayarak İstanbul Sözleşmesi’nin ruhuna sahip çıkmanın ehemmiyetini hatırlatmak istiyorum:

“Hepimizin kırmızı çizgisi olması gerektiğine inandığım bir konu… Bayanlarımızın eğitim alması, çalışması, ekonomik özgürlük elde etmesi çok değerli. Fakat benim için en kıymetlisi bayanın yaşaması.
Kadına yönelik şiddet, eğitim ve toplumsal statü ayırt etmeksizin toplumdaki her bayanı tehdit ediyor. Bu noktada şiddeti yanlışsız tanımlamak; bayana yönelik fizikî, cinsel, ruhsal yahut ekonomik ziyan yahut acı veren her türlü aksiyonu bu kapsamda değerlendirmeliyiz.”

“En değerlisi bayanın yaşaması” denilen bir noktada olan Türkiye’nin, İstanbul Sözleşmesi’ne dönmesi/dönmemesi, AK Parti iktidarının yeni Anayasa’dan muradını ortaya koyacaktır.