İzmir 3 Nolu T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu’nda terör örgütüne üye olma kabahatinden hükümlü olan 20 kişi, 14 Ekim 2019 tarihinde Cumhurbaşkanlığı ve Adalet Bakanlığı’na hitaben yazdıkları dilekçeyi imzalamış ve gönderilmesi için Ceza İnfaz Kurumu’na teslim etti. Müracaatçılar, dilekçeklerinde Barış Pınar Operasyonu’na ait değerlendirmelere ve açıklamalara yer verdi. Ardından müracaatçıların yazdığı dilekçeler üzerine disiplin soruşturması başlatıldı. Disiplin soruşturması sonucunda, “‘suç örgütlerinin eğitim ve propaganda faaliyetlerini yapma yahut yaptırma hareketini gerçekleştirdikleri” gerekçesiyle müracaatçılara 11 gün hücreye koyma cezası verildi.

Başvcurucular, Ceza İnfaz Kurumu Disiplin Şurası’nın kararına karşı İzmir İnfaz Hakimliği’ne şikayette bulundu. İnfaz Hakimliği, müracaatçıların yazdıkları dilekçedeki sözlerin disiplin hatasını oluşturacak nitelikte olduğunu belirterek, Disiplin Kurulu kararının yöntem ve kanuna uygun olduğuna ve şikayetlerin reddine karar verdi. Müracaatçılar, İnfaz Hakimliği’nin kararına yaptığı itirazı Karşıyaka 1. Ağır Ceza Mahkemesi de reddetti.

Başvurucular, toplu olarak imzaladıkları dilekçelerde yer alan açıklamalardan ötürü disiplin cezasıyla cezalandırılmaları nedeniyle tabir özgürlüğünün ihlal edildiği teziyle AYM’ye ferdi müracaatta bulundu. AYM, müracaatların birleştirilmesine karar vererek, Anayasa’nın 26. hususunda garanti altına alınan “ifade özgürlüğünün” ihlal edildiğine ve müracaatçılara 30 bin TL manevi tazminatın farklı başka ödenmesini hükmettti.

“BAŞVURUCULARIN TABİR ÖZGÜRLÜĞÜNE MÜDAHALEDE BULUNULMUŞTUR”

Yüksek Mahkeme’nin gerekçeli kararı şöyle:

“Somut olayda müracaatçılar, resmi kurumlara yazdıkları dilekçelerin içeriği nedeniyle disiplin cezası ile cezalandırılmıştır. Müracaata husus olayda müracaatçılar, kanılarını yazıyla açıklamış; kelam konusu dilekçeleri kanıyı açıklama ve yayma özgürlüğünün bir aracı olarak kullanmıştır. Bu nedenle mevcut şartlar altında müracaatın söz özgürlüğü kapsamında incelenmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Açıkça destekten mahrum olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek öbür bir neden de bulunmadığı anlaşılan müracaatın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

Resmi kurumlara yazdığı dilekçelerin içeriği nedeniyle hakkında disiplin cezası uygulanan müracaatçıların tabir özgürlüğüne müdahalede bulunulmuştur. Anılan müdahale, Anayasa’nın 13. hususunda belirtilen şartları yerine getirmediği surece Anayasa’nın 26. hususunun ihlalini teşkil edecektir. Anayasa’nın 13. hususunun ilgili kısmı şöyledir:

“Temel hak ve hürriyetler, … sadece Anayasanın ilgili hususlarında belirtilen sebeplere bağlı olarak ve fakat kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, … demokratik toplum tertibinin … gereklerine ve ölçülülük unsuruna muhalif olamaz.’

Anayasa Mahkemesi çok sayıda kararında söz özgürlüğünün demokrasinin işleyişi için yaşamsal ehemmiyette olduğunu belirtmiştir. Herkes üzere hükümlü ve tutuklular da Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin ortak alanı kapsamında kalan temel hak ve hürriyetlerin tamamına ve bu bağlamda tabir özgürlüğüne sahiptir.

Öte yandan, söz özgürlüğünün mutlak bir hak olmadığı ve Anayasa’nın 26. unsurunun ikinci hususunda öngörülen sebeplerle sonlandırılabileceği unutulmamalıdır. Bu bağlamda ceza infaz kurumunda bulunmanın kaçınılmaz sonucu olarak kabahatin önlenmesi ve disiplinin sağlanması üzere kurumda güvenliğin ve sistemin korunmasına yönelik kabul edilebilir gerekliliklerin olması durumunda mahpusların sahip olduğu haklara sınırlama getirilebilecektir.

“CEZA İNFAZ KURUMU’NUN İÇERİĞE YÖNELİK OLARAK BİR SÜREÇ YAPMAYA DA YETKİSİ YOKTUR”

Eldeki müracaatta öncelikle müdahalenin yasal desteğinin olup olmadığı incelenmelidir. Bu ölçütün sağlanmadığı tespit edildiğinde başka ölçütler bakımından inceleme yapılmaksızın tabir özgürlüğünün ihlal edildiği sonucuna varılabilecektir. Anayasa Mahkemesi, Fevzi Kayacan (4) kararında olay ve olguları somut müracaat ile emsal nitelikte olan bir başvuruyu inceleyerek uygulanacak anayasal unsurları belirlemiştir. Anılan kararda Anayasa Mahkemesi öncelikle derece mahkemelerinin yorumlarının kanunun açık lafzıyla çeliştiği yahut kanun metni dikkate alındığında bireyler tarafından öngörülmesinin mümkün olmadığı sonucuna ulaşıldığı hâllerde söz özgürlüğüne yapılan müdahalenin yasal desteğinin bulunmadığı kanaatine varılacağını belirtmiştir. Daha sonra Anayasa Mahkemesi, 5275 sayılı Kanun’un 68. hususunun (4) numaralı fıkrasında mahpuslar tarafından resmi makamlara gönderilen mektup, faks ve telgrafların kontrole tabi olmadığı açıkça düzenleme altına alınarak mahpusların resmi makamlara yazdığı dilekçelere farklı bir ehemmiyet verildiğini, öngörülen düzenleme ile ceza infaz kurumlarında bulunan mahpusların resmi makamlara rastgele bir baskı ve tesir altında kalmadan rahatça fikirlerini iletmesinin sağlanmaya çalışıldığını tabir etmiştir.

Başvuru konusu olayda müracaatçılar, Cumhurbaşkanlığına ve Bakanlığa iki başka dilekçe göndermek istemiştir. Dilekçelerin gönderildiği kurumların resmi makamlar olduğunda kuşku yoktur. 5275 sayılı Kanun’un 68. unsurunun (4) numaralı fıkrası yeterince Ceza İnfaz Kurumu’nun kelam konusu dilekçelere içerik bakımından bir kontrol yapmaması ve dilekçeleri ilgili kurumlara göndermesi gerekmektedir. Kelam konusu mevzuat mucibince Ceza İnfaz Kurumu’nun dilekçeyi okumaya yetkisi olmadığı üzere dilekçeleri okuduktan sonra içeriğe yönelik olarak bir süreç yapmaya da yetkisi yoktur. Fakat somut olayda Ceza İnfaz Kurumu 5275 sayılı Kanun’un 68. hususunun (4) numaralı fıkrasının açık kararına ve yetkisi olmamasına karşın müracaatçıların resmi makamlara gönderdiği dilekçeleri denetlemiş, buna bağlı olarak müracaatçılar hakkında disiplin cezası uygulamıştır. Bu durumda müracaatçıların resmi makamlara yazdığı dilekçeleri kanunun emredici kararına karşıt olarak denetleyerek içeriği nedeniyle müracaatçılara disiplin cezası uygulanmasının kanunla sınırlama ölçütünü karşılamadığı sonucuna ulaşılmıştır. Açıklanan münasebetlerle Anayasa’nın 26. hususunda teminat altına alınan tabir özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.”