Barınma Sorununun adı: Arsa
İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Dr. Cemil Tugay, Egeşehir Menemen Konutları’nda bugün satışa çıkacak 3 bin 100 konutun tanıtım toplantısında, “halkçı belediyeciliğin” çatısını çatıyor.
Başkan Tugay’ın bundan 10 ay kadar evvel adaylık sürecindeki vaatlerinden 25 bin toplumsal konut üretiminin birinci ayağı olan bu projenin özelliği; kamunun alt ve orta gelir kümesine “ödenebilir” bir finans modeli sunmasının mümkün olduğunu göstermesi…
Kısaca şöyle de diyebiliriz: Kamu kaynaklarının, halkın barınma muhtaçlığını giderilmesi istikametinde kullanılması ya da kamu topraklarının lüks rant projelerine tahsisi siyasal bir tercihtir.
Bunun en somut örneğini de Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) üzerinden veren Tugay, “Yalnızca iki yılda KKM’ye Hazine ve Merkez Bankası’ndan 48 milyar dolar ödendi. Bu paranın büyük kısmı, esasen güçlü olan küçük bir azınlığın cebine aktarıldı. Meğer bu 48 milyar dolarla 972 bin toplumsal konut inşa edebilirdik. 3 milyondan fazla vatandaşımızı inançlı ve nitelikli konut sahibi yapabilirdik. Ancak bu tercih edilmedi. Konuta bir insan hakkı olarak değil, bir yatırım ve rant aracı olarak bakılıyor.” diyor.
ANAYASAL HAKKIN KULLANILMASI
Evrensel ve iç hukukta karşılığı olan konut hakkı; Birleşmiş Milletler Kozmik İnsan Hakları Beyannamesi Ekonomik Toplumsal Kültürel Haklar Sözleşmesi’nde yer alıyor.
T.C Anayasası’nın “Konut Hakkı” başlıklı 57’nci hususu “Devlet, kentlerin özelliklerini ve etraf kurallarını gözeten planlama çerçevesinde konut muhtaçlığını karşılayacak önlemleri alır, ayrıyeten toplu konut teşebbüslerini destekler” diyor.
İzmir’de yaşayan alt ve orta gelir kümesindekilerin “ödeme gücünü” dikkate alan Egeşehir Menemen projesi, Anayasa’nın yüklediği “sosyal sorumluluğu” üstüne alıyor.
15 BİN LİRA TAKSİTLE MESKEN SAHİBİ OLMA MODELİ
İzmir Büyükşehir Belediyesi, Egeşehir Menemen Konutları’nda brüt 76.4 metrekarelik dairelere 120 ay vade ile 15 bin lira taksitle sahip olma imkanı doğuruyor.
Bu daireler için toplam ödenecek bedel 3 milyar 265 bin lira olarak belirlendi.
Daire büyüklüklerine nazaran 22 bin lira taksitli konutlar 4 milyar 571 milyon TL, 28 bin lira taksitli seçenek de toplam 5 milyar 529 bin TL’den başlayan fiyatlarla satışa çıktı.
Ödeme planlarında yüzde 30, yüzde 20 orta ödeme ve toplam bedel üzerinden yüzde 10 indirim alternatifleri tanınıyor.
Tarihi Havagazı Fabrikası Kültür Merkezi’nde projenin sunumunu yapan Egeşehir Yapı Planlama Müşavirlik ve Teknoloji Anonim Şirketi (Egeşehir AŞ) Genel Müdür Süleyman Ekinci
Örneğin hane halkı başına gelir seviyesi, engelli ve yaşlı bakımı, eğitim sarfiyatları, kaç yıldır İzmir’de ikamet edildiği üzere onlarca kritere bağlı olarak, orta ve alt gelir seviyesinde birinci konut sahibi olacakların müracaatları, “en çok ihtiyacı” olana öncelik vererek sıralanıyor.
Yaklaşık 10 milyar dolar yatırımın 2027 yılında tamamlanması planlanıyor.
Piyasa şartlarının altına satılacak bu konutların rant projesine dönüşmemesi için, birinci 5 yıl satış manisi konuyor.
KONUT HAKKI MI, RANT PROJESİ Mİ?
Ülkenin konut üretme performansı, servetin gayrimenkul dalında toplanmasına yol açıyor.
TÜİK bilgilerine nazaran; konut inşaat ruhsatlarında özel sektörün hissesi yüzde 92.3, kamu sektörünün hissesi yüzde 6.3, kooperatiflerin hissesi ise yüzde 1.4 seviyesinde. Bu datalar Türkiye’de konut üretiminin kar hedefi güden özel sektöre bırakıldığını gösteriyor.
Halkın barınma gereksiniminin giderilebilmesi için, tüm kamunun, mahallî idarelerin sorumluluk alması gerekiyor. Bu nedenle İzmir Büyükşehir Belediyesi ürettiği yerleri, bütçe takviyesiyle toplumsal konut projelerinde kullanıyor.
ÇEŞME, BORNOVA VE NARLIDERE AYAKTA!
Tugay konut krizinin kök nedenini ortaya koyuyor: Kamunun mülksüzleştirilmesi. Yani kamu yerlerinin özel kesime satışı yoluyla, “rant projeleri” haline gelmesi.
İzmir Büyükşehir Belediyesi CHP Küme Lider Vekili Sayın Zafer Levent Yıldır sohbetimizde “Problemin ismi arsadır” diyerek, sorunu somutluyor.
Levent Yıldır, dar gelirlilere konut üretmek üzere Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyet gösteren Toplu Konut Yönetimi (TOKİ)’nin, son 10 yılda ürettiği toplumsal konut sayısının 10 bin adette kalmasını eleştiriyor.
Son olarak 10 Mart’da İzmir’in ilçelerinden mülkiyeti TOKİ ve Hazine’ye ilişkin Çeşme, Bornova ve Narlıdere’de yüzlerce dönüm arazinin imara açılmasına reaksiyon gösteriyor.
İZMİR’İN AKADEMİK KADROSU
Belediyenin; stratejik planlarının yapılması, kentin geleceğinin bilimsel temelde inşa edilmesi; sıhhat, eğitim, besine erişim, dijitalleşme çalışmalarının optimizasyonu gayelerine hizmet eden İzmir Planlama Ajansı (İZPA)’nı da ziyaret ettim.
İZPA Genel Sekreteri Aykut Uçar ve Dr. Pınar Börü ile buluştum. İkisi de ekonomist olan Uçar ve Börü, İZPA’da akademik bir takımın kentin sosyal-ekonomik-kültürel bilgilerini oluşturduğunu belirtiyor.
Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği Lideri da olan Dr. Tugay’ın ekibinde, halk sıhhati alanında çalışmalarıyla tanınan İBB Genel Sekreter Yardımcısı Prof.Dr. Pınar Okyay da yer alıyor.
Liyakat ve halkçı belediyecilik finansal kapasiteyi artıracak mı; kıymetli bir soru.
Tugay, sarsıntı risk bölgelerde kentsel dönüşüm yapmak için yurt dışından buldukları milyarlarca liralık kredilere Hazine’den müsaade çıkmadığını vurguluyor. Sıkıntı lakin imkansız değil!