Arjantin ile Türkiye karşılaştırıldı: Hangi ülke enflasyonla mücedelede daha başarılı?

İktisatçı Mahfi Eğilmez, Kendime Yazılar isimli blogunda “Arjantin İktisadının Son Durumu” başlıklı yazısında, Devlet Başkanı Javier Gerardo Milei‘nin Kasım 2023 yılında vazifeye geldikten sonra uyguladığı siyasetlerin yüksek enflasyonla gayret eden ülkeye tesirlerini kıymetlendirdi.

Eğilmez ayrıyeten Arjantin ile birebir biçimde yüksek enflasyonla uğraş eden Türkiye‘nin ekonomik verilerini karşılaştırdı.

Arjantin Devlet Başkanı Javier Gerardo Milei

Milei’nin seçim sürecinde Merkez Bankasının kapatılmasından dolarizasyonun bir metot olarak benimsenmesine kadar çok sayıda uç vaatlerde bulunarak dikkat çekmeyi başardığını belirten Eğilmez, “deli” laklaplı başkanın seçimi kazandıktan sonra devletin iktisattaki tartısını azaltmaya, kamu harcamalarını kısmaya, özelleştirmeleri yaşama geçirmeye başladığını kaydetti.

Eğilmez, Arjantin ile kıyaslandığında Türkiye’nin işsizlik oranı, cari istikrar, bütçe istikrarı, dış borç yükü bakımından daha makus durumda olduğuna dikkat çekti.

İktisatçı Mahfi Eğilmez

İşte Eğilmez’in yazısının tamamı:

“2023 yılı sonunda Javier Gerardo Milei, Arjantin Devlet Başkanı olarak göreve başladı. Milei, akademik meslek sahibi bir iktisatçı ve finans yöneticisi. Siyasal görüşleri liberal yaklaşımlar ile daha uçtaki sağ görüşler ortasında bir yerde olarak tanımlanıyor. Kendi tabiriyle bir anarko kapitalist.

Seçim kampanyasında Merkez Bankasının kapatılmasından dolarizasyonun bir metot olarak benimsenmesine kadar ne kadar uç görüş varsa hepsini lisana getirerek ilgi çekti. Arjantin’in uzun yıllardır süregiden başarısız ekonomik yapısına yol açan yaklaşımların Peroncu yaklaşımlar olduğunu öne sürerek seçimi kazandı ve vazifeye gelir gelmez devletin iktisattaki yükünü azaltmaya, kamu harcamalarını kısmaya, özelleştirmeleri yaşama geçirmeye yöneldi.

Aşağıdaki tabloda Arjantin iktisadının en önemli ekonomik ve toplumsal göstergelerini Milei öncesi ve sonrası olarak sunuyorum. Arjantin’in bugün bulunduğu durumu daha net görebilmek için birebir göstergelerin Türkiye iktisadına ait olanlarını da tabloya ekledim.

Tablonun son üç sırasında üç toplumsal göstergeye yer vermemin nedeni bunların iktisatla, bilhassa yatırım kararlarıyla yakından ilgili olmaları (ekonomik göstergeler için kaynak: Tradingeconomics)

TÜRKİYE İLE ARJANTİN’İ KARŞILAŞTIRDI

Tablo, Arjantin’in bir yılda enflasyonu düşürme konusunda hayli yol aldığını gösteriyor (yüzde 211’den 118’e gerileme kelam konusu.)

Milei ile birlikte cari açıkta ve bütçe açığında az da olsa düşüş, kamu borç yükünde gerileme, kredi notunda düzgünleşme görünüyor.

Buna karşılık işsizlik, büyüme, dış borç yükünde bozulmalar ortaya çıkmış.

Üç değerli toplumsal göstergeden yolsuzluk endeksi sıralamasında geri gidişe karşılık hukukun üstünlüğü ve demokrasi endeksi sıralamasında değişiklik olmamış.

Türkiye ile karşılaştırmalara gelince işsizlik oranı, cari istikrar, bütçe istikrarı, dış borç yükünde Arjantin daha uygun durumda, kişi başına gelir, büyüme, enflasyon, kamu borç yükü, kredi notu, CDS priminde Türkiye daha yeterli durumda görünüyor. Üç değerli toplumsal gösterge endeksinde Arjantin, Türkiye’ye nazaran çok daha güzel durumda bulunuyor.

MİLEİ’NİN POLİTİKALARI

Milei misyonu devraldığında ülkede büyüme oranı yüzde (eksi) 5,3, işsizlik oranı yüzde 5,7, enflasyon oranı yüzde 211 idi. Milei misyona geldikten sonra birçok tedbir içeren bir maddeyi ve kendisine parlamento karşısında özel yetkiler tanıyan bir acil durum kararnamesini yürürlüğe soktu. Kamu harcamalarını önemli biçimde kısıtlamaya ve özelleştirmeleri gündeme sokmaya dönük bir ekonomik programı uygulamaya koydu.

Enflasyonu bir yılda yüzde 211’den yüzde 118’e düşürmeyi başardı. Enflasyon aylık olarak yüzde 2,4’e geriledi. Bu türlü devam ederse enflasyon, 2025 yılı sonunda yüzde 30’un altına gelebilir. Yeni bir yatırım teşvik programı yürürlüğe koydu ve bu program tartı olarak güç, hammadde, altyapı ve teknoloji yatırımlarını maksat aldı. Kiralamalar üzerinde evvelki devirde kurulan baskılamaları kaldırarak yeni konut yatırımlarını ve arzı teşvike yöneldi.

Milei, seçimler sırasında pezoyu kaldırıp dolara geçileceğini söylemişti. An prestijiyle Arjantin, birçok misal ülke üzere dolarizasyon tesiri altında bulunsa da dolara geçiş konusunda şimdi bir atak yapılmadı.

“YOKSULLUK YÜZDE 40’TAN YÜZDE 53’E ÇIKTI”

Milei’nin birinci yılında enflasyonda önemli bir gerileme olmasına karşılık çok sayıda işten çıkarılanlar ve kamu harcamalarının azaltılması nedeniyle işini kaybedenler oldu. Milei, iktidarı devraldığında fakir nüfusun toplam nüfusa oranı yüzde 40 iken 2024 sonunda bu oran yüzde 53’e, açlık hududunda yaşayan nüfusun oranı yüzde 13’e (6 milyon kişi) yükseldi.

Bu olumsuz gelişmelerin yarattığı toplumsal rahatsızlıklar ve yansılar giderek artıyor. Enflasyonun düşürülmesinin bedelinin hayli ağır olacağı açıkça görülüyor.

“YÜZ YILDA EN SIKINTILI ÜLKELERDEN OLDU”

Yirminci yüzyılın başlarında dünyanın en gelişmiş beş iktisadından biri pozisyonundan yola çıkarak yüz yılda dünyanın en problemli ülkelerinden birisi pozisyonuna gelmiş olan Arjantin’i dönüştürmek, bu kadar uzun yıllar müddetince yüksek enflasyonla, popülist dayanaklarla yaşamaya alışmış bir halkın yaklaşımlarını, algılarını ve alışkanlıklarını değiştirmek o denli kolay bir iş değil.

İnsanlar, siyasetçiler “enflasyonı düşüreceğiz” dediğinde daima oburlarının fedakârlık edeceğini düşünüyor. Fedakârlığın faturası kendilerine çıktığında şikâyetler ortaya çıkıyor ve takviyeler geri çekilmeye başlıyorlar.

Simon Kuznets’e atfedilen bir kelam vardır:

“Dünyada dört tip ülke vardır: Gelişmiş ülkeler, gelişmekte olan ülkeler, Japonya ve Arjantin.”

Arjantin, nitekim kendine mahsus yaklaşımları olan bir ülke; o nedenle araştırmacılar için her vakit değişik olmaya devam edecek.”