Mahfi Eğilmez ekonomideki başarısızlığı 4 maddeyle açıkladı

Türkiye’nin önde gelen iktisatçılarından ve eski Hazine Müsteşarı Mahfi Eğilmez, Kendime Yazılar isimli blogunda son yazısında “21. Yüzyılın Birinci Çeyreğinde Türkiye İktisadı ve GOÜ Karşılaştırması” başlıklı değerlendirmesine yer verdi.

Eğilmez, yaptığı incelemede Türkiye’nin enflasyon, cari istikrar ve dış borçlar alanında Gelişmekte Olan Ülkeler ile karşılaştırıldığında 24 yılda başarılı bir çizgi ortaya koyamadığını vurguladı.

İşte Mahfi Eğilmez’in o değerlendirmesinin tamamı:

BÜYÜME (%)

“2000 ile 2023 yılları ortasında Türkiye, Gelişmekte Olan Ülkeler (GOÜ) ile ortalama olarak tıpkı oranda (yüzde 5,1) büyümüş bulunuyor. Türkiye’nin, GOÜ’ye nazaran çok daha dalgalı bir büyüme patikası izlediğini grafikten görmek mümkün. Bu devirde Türkiye 2001 krizinde ve 2009 global kriz tesiriyle, GOÜ de pandemi tesiriyle bir defa slumpflasyona (enflasyon + küçülme) girmiş görünüyor. Büyümede, GOÜ ortalamasından daha fazla görülen dalgalanmaların iktisat siyasetindeki kararsızlıkların, sık değişikliklerin ve bilim dışına savrulmaların yarattığı istikrarsızlıklardan kaynaklandığını söyleyebiliriz.

Özetle, Türkiye bu periyotta ortalarında yer aldığı kümenin ortalamasına nazaran çok daha dalgalı bir büyüme yolu izlemiş, kümeden kopmamış, tıpkı ortalamayı yakalamış lakin kümeye nazaran bir üstünlük de sağlayamamıştır. Kümede Çin, Hindistan üzere yüksek süratle büyüyen iktisatların yanı sıra birçok yoksul Afrika ülkesinin de bulunduğuna dikkat etmek gerekir.

ENFLASYON (%)

24 yıllık müddette, Türkiye enflasyonda inişli çıkışlı bir gelişme göstermiş görünüyor. 21’inci yüzyıla çok yüksek enflasyon oranlarıyla başladıktan sonra enflasyonu kontrol altına almayı başarmış, hatta uzunca bir mühlet tek hanede tutabilmiş olsa da sonunda tekrar çift haneli bir periyoda girmiş.

Dönemin ortalama enflasyonu yüzde 20,3 üzere yüksek bir enflasyon oranını işaret ediyor ki bu oran Türkiye’nin de ortalarında yer aldığı GOÜ ortalamasının üç katından fazla bir oranı gösteriyor.

Grafik, yüzyıla girerken Türkiye’deki enflasyonu GOÜ ortalamasının çok üzerindeyken ilerleyen yıllarda düştüğünü ve 2004 ile 2016 ortasında GOÜ ortalama enflasyon oranına paralel seyrettiğini, sonrasında yeniden koparak yükseldiğini ortaya koyuyor. Grafik bize Türkiye’nin enflasyonla çabayı dönemsel bir mevzu olarak algıladığını seçimlerden sonra enflasyonla gayrete giriştiğini, seçimlerden önce seçimi kazanmak emeliyle bu çabayı terk ettiğini anlatıyor. Siyasetin teknik mevzulara müdahale etmesinin ne kadar yanlış bir şey olduğunu tahminen de en uygun anlatan grafik budur. Devir, enflasyon konusunda Türkiye açısından büyük bir başarısızlık örneği olarak ortaya çıkmaktadır.

CARİ İSTİKRAR (GSYH’NİN YÜZDESİ OLARAK)

Türkiye, klasik olarak cari açık veren bir iktisattır. Bunun en önemli iki nedeni vardır: Birincisi tasarrufların yetersizliği ya da tahminen daha hakikat bir sözle söylemek gerekirse iç tasarrufların yatırımların altında kalmasıdır. İkinci nedeni ise Türkiye’nin üretimde yüklü olarak ithal girdi kullanmasıdır. İthal girdiye (hammadde, orta malı ve yatırım malları) dayalı üretim yapısı Türkiye’nin üretimini ve dolaysıyla büyümesini ithalata bağlı hale getirmektedir.

Tablo bize Türkiye’nin 24 yıllık müddette ortalama olarak GSYH’nin yüzde 3,4’ü kadar cari açık verdiğini gösteriyor. Periyot müddetince önemli bir dalgalanma sergileyen cari istikrar 2001 ve 2019 yılında iki kere fazla vermiş görünüyor. Kelam konusu yıllarda büyümede düşüş yaşandığı için ithalat azalmış ve cari fazlayla karşılaşılmıştır. Türkiye’nin bu dalgalı cari istikrar görünümüne karşılık GOÜ cari istikrar ortalaması 2015 – 2018 yılları ortasındaki düşük oranlı açıklara karşılık periyot boyunca fazla vermiş, istikrarlı bir salınım içinde bulunmuştur.

Büyüme bilgileriyle cari istikrar datalarını bir ortada ele aldığımızda devir boyunca birebir büyüme ortalamasına (yüzde 5,1) sahip olan Türkiye bu büyümeyi yüzde 3,4 oranında cari açıkla sağlarken GOÜ birebir oranda büyümeyi yüzde 1,4 oranında cari fazlayla gerçekleştirmiştir.

Türkiye, devir boyunca ortalarında yer aldığı GOÜ’lerin ortalamasından epeyce uzak kalmış ve bu hususta son derecede başarısız olmuş görünüyor.

DIŞ BORÇLAR (GSYH’NİN YÜZDESİ OLARAK)

Söz konusu 24 yıllık müddette Türkiye ortalama yüzde 45,8 oranında bir dış borç yükü (dış borç stoku / GSYH) oranı yakalamıştır. Vakit zaman yüzde 60’lara yaklaşan dış borç yükü 2005 yılında en düşük seviyesine (yüzde 34,8) düşmüş, sonrasında dalgalı bir seyir izlemiştir. En yüksek seviyesini 2020 yılında gören dış borç yükü izleyen yıllarda düşüş eğilimine girmiş ve 2023 sonunda yüzde 44,2’ye gerilemiştir.

Aynı devirde GOÜ yüzde 29,9’luk bir dış borç yükü ortalamasıyla yol almıştır. Periyot boyunca GOÜ ortalamasının en yüksek olduğu yıl 2002 olmuştur (dış borç yükü yüzde 36,4.)

Türkiye’nin dış borç yükü dalgalı bir seyir izlerken GOÜ ortalaması çok daha yumuşak ve pek fazla değişmeyen bir yapıda gitmiştir.

Özetle söylemek gerekirse kelam konusu 24 yıl Türkiye’nin, ortalarında yer aldığı GOÜ’ye nazaran hayli başarısız olduğu bir periyot olarak karşımızda durmaktadır.

“EKONOMİK SİYASETLERİN YANLIŞ OLDUĞU ANLAŞILIYOR”

21’inci yüzyılın birinci çeyreğinin sonuna gelirken Türkiye’yi en kıymetli 4 makroekonomik gösterge açısından içinde yer aldığı GOÜ kümesinin ortalamalarıyla karşılaştırdık. Bu karşılaştırmalar, Türkiye’nin, bu 24 yıllık müddette hiçbir biçimde başarılı olamadığını içinde yer aldığı GOÜ kümesinin ortalamasını geçmek bir yana çok geride kaldığını gösterdi. Uyguladığımız siyasal, toplumsal ve ekonomik siyasetlerin yanlış olduğu anlaşılıyor. Yüzyılın ikinci çeyreğine artık muhakkak hukukun üstünlüğünü, güçler ayrımına dayalı demokrasiyi, bilime dayalı eğitimi getirecek, iktisat siyaseti yanlışlarını giderecek, siyasetin teknik bahislere hiçbir biçimde karışmamasını sağlayacak yeni bir modelle girmemiz gerektiği açık bir gerçek olarak karşımızda duruyor.”