Bakın onlara neler yaptılar: Grönlandılara Danimarka zulmü

ABD Başkanı Donald Trump’ın “keşke bizim olsa” diyerek göz koyduğunu muhakkak ettiği Danimarka’ya bağlı özerk ada Grönland bir mühlet daha gündeme kalacağa benziyor. Oğlunu yollayarak ada halkı ortasında adeta nabız yoklayan Trump’ın Grönland’a ait planları her neyse sık sık lisana getireceği ihtimali oldukça yüksek.

1953 yılına kadar aslında bir Danimarka kolonisi olan Grönland, o yıldan itibaren Danimarka’ya bağlı bir ilçe haline gelmişti. 1979 yılında özerklik kazanmış, 2009’da da yetkileri milletlerarası alakalar ile savunma dışındaki tüm alanları kapsayacak halde genişletilmişti. Bağımsızlık ilan etme hakkı da var diye anımsıyorum. ABD’nin sıkıntıyı kurcalamasının bir nedeni de bağımsızlığını ilan ettirerek Grönland’la Danimarka’yı devre dışı bırakıp münasebet geliştirmek.

Hatırlarsınız; Trump’ın açıklamalarına karşı Grönland ile Danimarka başbakanları ortak bir basin toplantısı düzenlemiş, toplantıda Grönland Başbakanı, “ne Danimarka’ya ne de ABD’ye bağlanmak istiyoruz” demişti. ABD’ye bağlanmak istemeyişleri anlaşılabilir, yeterli de Danimarka’yı neden istemiyorlar pekala? Grönland’ın Danimarka ile ilgileri hiç de hayırla yadedilecek cinsten değil de ondan. Zira Danimarka yüzlerce yıl sömürdüğü ada halkına çok fakat çok çektirdi.

Çok sayıda İnuit (küçültücü bir mana taşıdığı için onlara artık eskimo demiyoruz, aklınızda olsun) çocuğu ailelerinden kopardı Danimarka hükümetleri. Bu çocukların akibetinin ne olduğu hala bilinmiyor. İki yıl evvel Başbakan Mette Frederiksen, artık yaşlanmış olan o çocuklardan altısından, diyerek kamuoyu önünde özür dilemişti.

Danimarka’nın dehşetli uygulamalarından biri de Danimarkalı tabiplerin, bilhassa 1960 ile 70’li yıllarda binlerce kız çocuğuna, haklarında hiçbir şey bilmedikleri bir rahim içi araç takmalarıydı. Birçok 12 yaşının altındaydı bu çocukların. Bu türlü yapmaktan maksat, Grönland’da nüfus artışını önlemekti. Böylece Danimarka’ya olan yükleri azalacaktı İnuitlerin. Yıllar sonra dava konusu yapılmış bir rezalettir bu. Yeniden iki yıl evvel hem Danimarkalı hem de Grönlandlı akademisyenlerce mevzuyu incelemek için bir kurul kurulabildi. Kurbanların kesin sayısı hala bilinmiyor bu ortada.

Trump’ın ele geçirmek için gerekirse askeri güç kullanacağından kelam etmesi Grönlandıları korkutmakla berbere aslında onlara Danimarka’dan büsbütün kopma fırsatı da yaratmış oldu. Yani daima ilan etmekten çekindikleri bağımsızlıklarını hızlandırabilir de bu durum.

Ama tekrar de bu kolay olmayabilir. Zira Grönlandlıların birçok bağımsızlık yanlısı lakin tıbbi bakım da dahil olmak üzere Danimarka’dan yılda yaklaşık 600 milyon avro alıyorlar. Bunu kaybetmek işlerine gelmiyor 57 bin kişinin. Bu yüzen İnuit Halk Partisi Lideri birebir vakitte Başbakan Múte Egede bağımsızlık için tarih veremiyor. Ada petrol, gaz, altın, demirin yanı sıra elektrikli otomobil bataryaları, rüzgar türbini imali için gerekli olan az mineraller bakımından güçlü olsa da, bu kaynaklar Danimarka tarafından her yıl sağlanan milyonlarca dolarlık yardımın yerini alabilecek halde kullanılamıyor. Şu anda Grönland’ın ihracat gelirlerinin yüzde 95’i ülkenin ana sanayisi olan balıkçılıktan gelmektedir.

Şimdi yüksek derecede bir özerkliğe sahip de olsa birçok bakımdan Danimarka’ya bağlı az nüfuslu bu çok büyük ada uzun bir müddet memleketler arası aktörlerin iştahını kabartmayı sürdürecek.

İlk “işaret fişeği”ni Trump attı bile.